Ấm tử sa là gì?

Ấm tử sa là một loại ấm trà truyền thống của Trung Quốc, được làm từ loại tử sa nổi tiếng tại Nghi Hưng. Đặc điểm nổi bật của ấm là khả năng giữ nhiệt tốt, không hấp thụ mùi trà và giữ hương vị trà thuần khiết. Ấm tử sa được chế tác thủ công, với từng chiếc ấm mang dấu ấn của nghệ nhân qua các công đoạn như nặn, tạo hình và trang trí. Những chiếc ấm này không chỉ là dụng cụ pha trà mà còn là tác phẩm nghệ thuật quý giá, được sử dụng trong văn hóa trà đạo Trung Hoa.

Nguồn gốc về Ấm tử sa Thực lực phái

Tại Đinh Thục Trấn, một nhóm nghệ nhân xuất sắc đã dành trọn tâm huyết cho nghệ thuật tử sa. Đại điện bao gồm các lão sư như Đường Bân Kiệt (đã mất), Lý Hàn Dũng, Châu Hồng Bân, Ngô Giới Minh, Cao Húc Phong, Ngô Đông Nguyên, Trương Dần, Châu Vũ Kiệt, Chu Cần Dũng,… Họ không chỉ là bậc thầy kỹ thuật mà còn am hiểu giá trị văn hóa, lịch sử của tử sa.

Những nghệ nhân này không ngừng sáng tạo, tạo ra dáng ấm độc đáo. Mỗi dáng chỉ xuất hiện một lần và không lặp lại. Dựa trên kỹ thuật thủ công truyền thống, họ chế tác tỉ mỉ từng chiếc ấm, mang đến vẻ đẹp vượt thời gian. Đối với họ, ấm Tử Sa không chỉ là công cụ pha trà mà còn là tác phẩm nghệ thuật thực thụ.

Bên cạnh sáng tạo, họ còn bảo tồn giá trị truyền thống tử sa. Đồng thời, đào tạo thế hệ kế thừa với lòng đam mê chân chính. Họ không chú trọng bằng cấp mà đề cao giá trị tác phẩm trường tồn. Mỗi tác phẩm phải đáp ứng ba tiêu chí: thuần thủ công, không lặp lại dáng cũ, số lượng giới hạn.

Ấm tử sa được tạo ra như thế nào?

1. Nguyên liệu đất

Sức hấp dẫn độc đáo của ấm tử sa Nghi Hưng trước hết đến từ sự phong phú của các loại đất. Các loại thường gặp bao gồm tử nê, đoạn nê, hồng nê, và lục nê.

Tử nê:

Tử nê là loại đất phổ biến, có kết cấu cứng cáp và khả năng tạo hình tốt, thường có màu nâu tím sau khi nung. Tuy nhiên, nguồn tử nê chất lượng cao có hạn và cần qua nhiều công đoạn chế biến như khai thác, sàng lọc và ủ đất. Chi phí tử nê ở mức trung bình, nhưng tử nê chất lượng cao từ các mỏ đặc biệt có giá cao, góp phần vào chi phí của ấm tử sa.

Đoạn nê:

Là loại khoáng cộng sinh giữa bổn sơn lục nê và tử nê, có màu sắc phong phú như vàng kim và vàng nhạt, tạo cảm giác tươi mới. Sản lượng đoạn nê thấp và việc chế biến phức tạp hơn, khiến chi phí cao hơn tử nê. Vì vậy, khi chọn đoạn nê làm ấm, chi phí nguyên liệu sẽ cao hơn.

Hồng nê:

Bao gồm chu nê, có kết cấu mịn màng, độ co ngót cao, quá trình nung gặp nhiều khó khăn và tỷ lệ thành phẩm thấp. Màu sắc rực rỡ và giá trị thẩm mỹ cao làm cho giá thành tương đối cao. Khi làm ấm từ hồng nê, chi phí nguyên liệu sẽ chiếm tỷ lệ lớn trong tổng chi phí.

Lục nê:

Lục nê hiếm và quý giá, có màu xanh ngọc bích tươi mới. Sản lượng thấp và quá trình chế biến phức tạp làm chi phí cao, khiến ấm tử sa từ lục nê có giá thành cao.

2. Dụng cụ chế tác

Chế tác ấm tử sa cần một bộ công cụ chuyên dụng, đóng vai trò then chốt trong việc định hình sản phẩm.

Chày đập đất:

Dùng để đập các khối đất, giúp các khối đất sau khi khai thác trở nên đồng nhất về kết cấu, tạo điều kiện thuận lợi cho các bước tiếp theo.

Dùi gỗ và dùi tre:

Sử dụng để tạo hình các phần như thân, vòi và quai ấm. Thông qua việc tác động với góc độ và lực khác nhau, công cụ này giúp định hình và tạo đường cong mong muốn cho sản phẩm.

Dao cắt nhỏ:

Được dùng để cắt đất và chỉnh sửa các chi tiết như miệng, đáy và cạnh ấm. Lưỡi dao nhỏ và linh hoạt, đòi hỏi sự chính xác và tỉ mỉ khi thao tác, góp phần tạo nên sự tinh tế cho sản phẩm.

Cưa thẳng:

Công cụ này đảm bảo các đường cắt thẳng, đúng kích thước, đóng vai trò quan trọng trong việc chuẩn hóa kích thước của các bộ phận. Độ chính xác của nó ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả lắp ráp và ghép nối sau này.

Những công cụ trên chỉ là một phần nhỏ trong số các công cụ cần thiết để chế tác ấm tử sa. Mặc dù trông có vẻ bình thường, nhưng chúng đều là kết quả từ kinh nghiệm lâu năm của các nghệ nhân, được lựa chọn, chế tạo và sử dụng một cách cẩn thận.

3. Quy trình chế tác

Quy trình chế tác ấm tử sa Nghi Hưng cực kỳ phức tạp, được chia thành nhiều bước:

Chọn khoáng và luyện đất:

Quá trình này đòi hỏi nhiều nhân lực, vật lực và thời gian, làm tăng chi phí nguyên liệu và ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí tổng thể của ấm tử sa.

Đập đất và tạo thân ấm (hoặc ghép thân ấm):

Quá trình này yêu cầu cao về độ ẩm của đất, lực đập, và kích thước chính xác. Nghệ nhân cần kinh nghiệm phong phú và kỹ thuật điêu luyện, do đó chi phí lao động cũng tăng lên.

Làm vòi, quai, và nắp ấm:

Độ tinh xảo trong chế tác các bộ phận này quyết định chất lượng của ấm. Đồng thời, công đoạn này cũng tiêu tốn không ít thời gian và công sức, làm tăng chi phí thủ công.

Lắp ráp và hoàn thiện:

Giai đoạn lắp ráp ảnh hưởng lớn đến diện mạo cuối cùng của ấm. Nó đòi hỏi nghệ nhân phải tập trung cao độ, và bất kỳ điều chỉnh nhỏ nào cũng làm tăng thêm chi phí lao động.

Nghệ thuật trang trí:

Các phương pháp trang trí ấm tử sa rất đa dạng, không chỉ gia tăng giá trị văn hóa và nghệ thuật mà còn làm tăng chi phí chế tác.

Khắc trên gốm:

Khắc thơ, thư pháp, hoặc tranh vẽ,..tiêu tốn nhiều thời gian, và những nghệ nhân nổi tiếng sẽ có chi phí cao hơn, làm tăng đáng kể giá trị sản phẩm.

Đắp hoa, vẽ bùn:

Công đoạn tạo hình lên mặt ấm, hoặc vẽ trang trí bằng bùn, tạo hiệu ứng nổi hoặc phẳng,..yêu cầu kỹ thuật thủ công tinh xảo và ý tưởng thiết kế đặc biệt, làm tăng thêm chi phí sản xuất.

Nung:

Nung là bước quan trọng nhất trong quá trình chế tác ấm tử sa, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và chi phí của sản phẩm. Có nhiều phương pháp nung như nung bằng lò củi truyền thống, lò điện, lò gas.

Từ việc chọn lựa nguyên liệu đất, sử dụng các công cụ chế tác, thực hiện từng bước công phu trong quy trình sản xuất, đến trang trí và nung, mỗi công đoạn của ấm tử sa Nghi Hưng đều đòi hỏi sự tận tâm và công sức của nghệ nhân. Chính nhờ vào kỹ thuật phức tạp và tinh xảo, ấm tử sa mang trong mình giá trị nghệ thuật và giá trị thị trường độc đáo.

Cách dưỡng ấm tử sa

Dưới đây là một số lưu ý quan trọng giúp bạn dưỡng ấm tử sa để giữ cho ấm luôn đẹp và pha trà ngon.

1. Pha trà thường xuyên:

Sử dụng ấm tử sa thường xuyên để giúp ấm thay đổi màu sắc và bóng loáng, tạo vẻ đẹp đặc biệt. Tránh ngâm trà qua đêm và dùng nước sạch, không có quá nhiều khoáng chất.

2. Đánh thức ấm:

Tráng nhẹ ấm với nước ấm để làm sạch bụi bẩn và mở lỗ khí, giúp ấm tương tác tốt hơn với trà. Đồng thời, tránh nứt do nhiệt độ thay đổi đột ngột.

3. Lau ấm:

Sau khi rót trà ra tống, hãy tranh thủ lúc ấm còn ấm để lau sạch bề mặt ấm. Bạn nên dùng một chiếc khăn mềm, khô và riêng biệt chuyên dùng để lau ấm.

4. Vệ sinh ấm:

Sau mỗi lần pha trà, bạn nên lấy xác trà ra và rửa ấm dưới vòi nước sạch. Nếu để lâu không vệ sinh, ấm tử sa có thể bị ố và có mùi mốc.

5. Giữ ấm khô:

Ấm tử sa sau khi rửa sạch cần để ấm khô tự nhiên ở nơi mát mẻ, thoáng gió. Tránh đậy nắp ấm ngay khi ấm còn ẩm, vì điều này sẽ làm giảm khả năng thoáng khí của ấm.

6. Bảo quản ấm:

Hãy cất giữ ấm ở nơi an toàn, tránh xa trẻ em và thú nuôi. Ấm tử sa cũng có khả năng hút mùi. Vì vậy, cần tránh để ấm gần những vật có mùi lạ như nước hoa, thực phẩm hoặc thuốc lá.

7. Chọn trà phù hợp:

Mỗi ấm tử sa phù hợp với loại trà riêng, nên thử và duy trì sử dụng một loại trà để nâng cao hương vị. Tránh thay đổi loại trà trong ấm, vì mỗi loại trà có thể ảnh hưởng đến hương vị và chất lượng của ấm.

Hiện nay tại Việt Nam, ấm tử sa Thực Lực phái được phân phối chính thức tại Tử Sa Trân Ngoạn. Chúng tôi cung cấp các tác phẩm được chế tác thuần thủ công với chất liệu đất được tuyển chọn với tiêu chuẩn rất cao với dáng ấm được thiết kế tinh xảo, thanh thoát. Việc sở hữu một chiếc ấm tử sa Thực Lực không chỉ là thưởng thức trà mà còn là sưu tập một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, phản ánh sự tinh tế và đẳng cấp của người chơi trà.