Ấm tử sa sủi bọt khí, nguyên nhân là do đâu?

Khi sử dụng ấm tử sa, nhiều người gặp hiện tượng lạ: rót nước nóng vào, bọt khí nhỏ nổi lên và phát ra tiếng sủi li ti như đang sôi nhẹ. Không ít người băn khoăn: Liệu đây có phả dấu hiệu của ấm kém chất lượng? Hay có điều gì không ổn với loại đất làm nên ấm?

Bài viết này sẽ giúp bạn lý giải hiện tượng kỳ thú ấy. Từ đó, bạn sẽ hiểu rõ hơn về đất tử sa và yên tâm khi sử dụng ấm.

Hiện tượng “sủi bọt khí” là gì?

Khi rót nước nóng vào ấm tử sa, bạn có thể thấy các bọt khí li ti nổi lên từ bên trong, kèm theo tiếng sủi nhẹ. Giới yêu trà thường gọi hiện tượng này bằng cái tên dân dã: “ấm thở”. Dù khá thú vị, nó lại dễ khiến người mới chơi trà cảm thấy bối rối.

Về mặt vật lý, hiện tượng này liên quan đến cavitation. Đây là quá trình bọt khí hình thành và vỡ ra do chênh lệch nhiệt độ và áp suất. Khi bạn rót nước sôi vào một chiếc ấm còn nguội, không khí vi mô trong đất tử sa sẽ giãn nở. Khí bị đẩy ra ngoài qua các mao dẫn, tạo thành bọt khí nhỏ li ti.

Hiện tượng có thể rõ ràng hơn nếu ấm mới, đất thấu khí tốt hoặc nước rót đủ nóng. Quan trọng nhất, đây không phải dấu hiệu của lỗi kỹ thuật hay đất kém chất lượng. Ngược lại, nó chứng tỏ ấm được làm từ tử sa nguyên khoáng – loại đất có cấu trúc mao rỗng và khả năng “thở” tốt. Chính đặc tính này giúp trà giữ hương, phát vị và thăng hoa trong mỗi lần pha.

Để hiểu rõ hơn, chúng ta cần xem xét các nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng này.

Nguyên nhân gây ra hiện tượng sủi bọt khí

Hiện tượng bọt khí li ti nổi lên trong quá trình pha trà bằng ấm tử sa không phải là lỗi kỹ thuật. Thay vào đó, nó đến từ nhiều yếu tố vật lý và hóa học hoàn toàn tự nhiên. Dưới đây là các nguyên nhân chính:

1. Sự thay đổi nhiệt độ đột ngột

Khi nước sôi tiếp xúc với một bề mặt lạnh, chẳng hạn như một chiếc ấm đang ở nhiệt độ phòng, sự chênh lệch nhiệt độ lớn sẽ gây ra phản ứng giãn nở đột ngột trong nước. Các phân tử nước chuyển động nhanh hơn và đẩy nhau ra xa. Từ đó, tạo điều kiện cho các bọt khí nhỏ li ti được hình thành.

Những bọt khí này sẽ bám vào thành trong hoặc trồi lên bề mặt ấm rồi vỡ ra tạo thành tiếng sủi. Hiện tượng này không chỉ xuất hiện ở ấm tử sa, mà cũng có thể quan sát thấy ở ly thủy tinh, cốc sứ, thậm chí cả nồi kim loại. Miễn là có sự chênh lệch nhiệt độ đủ lớn.

2. Đặc tính xốp tự nhiên và “biết thở” của đất tử sa

Đất tử sa là loại nguyên liệu đặc biệt chỉ có ở vùng Nghi Hưng, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc. Loại đất này có cấu trúc vi mô với hàng ngàn lỗ khí cực nhỏ phân bố đều trong thân ấm.

Nhờ đặc điểm đó, ấm tử sa có khả năng “thở” – tức là hấp thụ và trao đổi khí, hơi ẩm với môi trường. Khi bạn rót nước nóng vào một chiếc ấm mới hoặc chưa qua quá trình “dưỡng ấm” kỹ càng, khí bị giữ lại trong các lỗ nhỏ của đất sẽ bị nhiệt đẩy ra ngoài, tạo thành các bọt khí nổi trên bề mặt ấm.

Đây là một phản ứng vật lý tự nhiên. Không phải dấu hiệu cho thấy ấm bị rạn hay kém chất lượng. Trái lại, khả năng “thở” này chính là điểm quý giá của ấm tử sa: giúp trà chín đều, hương lan tỏa và giữ vị lâu không loại ấm nào có thể thay thế.

3. Saponin trong trà

Một nguyên nhân khác có thể đến từ loại trà bạn đang dùng, chứ không phải do ấm. Một số loại trà như trà xanh, phổ nhĩ sống,… hay trà từ lá non, có chứa một hợp chất tự nhiên tên là saponin.

Saponin có đặc tính tạo bọt khi hòa tan trong nước nóng, tương tự như xà phòng nhưng hoàn toàn tự nhiên và không gây hại. Khi bạn pha các loại trà này trong ấm tử sa, saponin sẽ tạo bọt nổi trên mặt nước hoặc bám vào thành ấm. Điều này dễ khiến nhầm lẫn với hiện tượng “ấm thở” hoặc cho rằng ấm bị lỗi.

Thực ra, đó chỉ là biểu hiện bình thường của một loại trà có hoạt tính sinh học cao. Thường thì các trà này mang lại vị thanh mát hoặc hậu vị nhẹ nhàng.

Xem thêm: Tại sao nước trà pha ra lại có bọt?

4. Sự thay đổi áp suất bên trong ấm khi pha trà

Một yếu tố ít được chú ý nhưng rất quan trọng: thay đổi áp suất bên trong ấm. Do thiết kế kín (nắp khít, thân dày), ấm tử sa tạo ra một khoang gần như khép kín. Khi nước nóng được rót vào, hơi nóng sẽ làm tăng nhanh áp suất trong ấm.

Hiện tượng này thấy rõ hơn ở ấm mới hoặc khi bạn dùng nước quá nóng trên 95°C mà chưa tráng ấm trước đó.

Lưu ý và cách giảm hiện tượng sủi bọt

Dù đây là hiện tượng tự nhiên và không ảnh hưởng đến chất lượng trà, bạn có thể giảm thiểu nếu thấy cần thiết:

• Làm nóng ấm trước: Tráng ấm bằng nước nóng để giảm chênh lệch nhiệt độ.
• Sử dụng nước ở nhiệt độ phù hợp: Tránh dùng nước sôi 100°C. Thay vào đó dùng nước 80 – 90°C tùy loại trà.
• Tôi ấm kỹ: Sử dụng ấm thường xuyên để tử sa “ngấm” trà và nước, làm giảm lượng khí trong lỗ xốp.
• Chọn trà ít saponin: Nếu bọt khí quá nhiều, thử các loại trà khác để kiểm tra ảnh hưởng của saponin.

Xem thêm: Làm ra một chiếc ấm tử sa thuần thủ công – khó đến mức nào?

Kết Luận

Hiện tượng sủi bọt khí ở ấm tử sa không phải lỗi mà là minh chứng cho chất đất “biết thở” độc đáo. Tiếng sủi nhẹ và bọt li ti là phản ứng tự nhiên khi pha trà. Hiểu rõ điều này giúp bạn yên tâm và thêm trân trọng chiếc ấm mình dùng.

By TSTN