Vì sao Đế Tào Thanh khiến Cố Cảnh Chu mê mẩn?
Khi nhắc đến nghệ thuật tử sa đỉnh cao, không thể không nhắc tới Cố Cảnh Chu – bậc thầy được tôn vinh như “đệ nhất nhân tử sa”. Các tác phẩm của ông không chỉ đạt đến trình độ kỹ nghệ siêu việt, mà còn truyền tải được cái hồn sâu lắng, tinh tế của văn hóa Trà – Ấm.
Điều đặc biệt, trong rất nhiều kiệt tác của ông, một loại đất luôn được ông ưa chuộng sử dụng – đó chính là Đế Tào Thanh. Vậy loại đất này có gì đặc biệt mà khiến một danh sư cầu toàn như ông yêu thích đến vậy? Và nó thực sự ẩn chứa bao nhiêu bí mật trong thế giới Tử Sa?
Đế Tào Thanh là gì, vì sao lại đặc biệt đến vậy?
Đế Tào Thanh là một loại khoáng Tử Sa quý hiếm, được mệnh danh là “Linh hồn của Tử Sa”. Nó hình thành qua hàng trăm triệu năm biến động địa chất, dưới áp lực khủng khiếp, khoáng chất trở nên mịn màng, dày đặc và cực kỳ bền chắc.
Chịu đựng vô số lần vận động địa tầng và phản ứng hóa học, cuối cùng hình thành cấu trúc khoáng vật độc đáo. Chính quá trình hình thành đặc biệt này làm nên sự quý hiếm của Đế Tào Thanh.
Khoáng Đế Tào Thanh có ngoại hình dễ nhận biết. Màu sắc chủ yếu gồm xanh đen, xanh xám và tím xanh. Mặt cắt của khoáng có những đốm tròn đều đặn, được gọi là “mắt gà”. Những đốm này phân bố rõ ràng và đồng đều — đây chính là đặc điểm nổi bật giúp phân biệt Đế Tào Thanh với các loại đất khác. So với Tử Nê thông thường, mắt gà của Đế Tào Thanh đầy đặn, tròn trịa, màu sắc trầm hơn.
Tên gọi “Đế Tào Thanh” xuất phát từ đâu?
Tên gọi này gắn liền với phương pháp khai thác truyền thống của tiền nhân. Ngày xưa, Tử Nê được gọi chung là Thanh Nê, thường nằm sâu trong lòng núi. Người xưa dựa vào kinh nghiệm phong phú, dùng phương pháp đào rãnh sâu – gọi là “tào thám” – để tìm mỏ.
Loại Thanh Nê nằm ở đáy rãnh khai thác – tức “đế tào” – được gọi là Đế Tào Thanh. Vì nằm ở tầng đáy của mỏ Tử Nê, lượng tạp chất ít hơn, chất đất mịn và tinh khiết hơn. Sau khi nung, thành phẩm cho màu sắc trầm ổn, kết cấu cổ kính, tao nhã.
Vì sao lại có nhiều cách gọi khác nhau về Đế Tào Thanh?
Trong ngành, Đế Tào Thanh có nhiều tên gọi khác nhau, xuất phát từ các góc nhìn khác nhau:
- Nhà máy nguyên liệu gốm dựa vào độ to nhỏ và mật độ phân bố của “mắt gà”:
- Loại ít và to gọi là Đế Tào Thanh số 1
- Loại nhỏ và dày đặc là Đế Tào Thanh số 2
- Thợ mỏ thì phân theo vị trí khai thác trong tầng đất:
- Nông là Đầu Tào Thanh
- Trung là Trung Tào Thanh
- Sâu nhất là Đế Tào Thanh
- Người chế tác đất lại chia theo:
- Hàm lượng mica thấp, ít cát, nhiệt độ nung thấp gọi là Nộn Đế Tào Thanh (non)
- Ngược lại thì là Lão Đế Tào Thanh (già)
Những cách gọi khác nhau này phản ánh đặc tính phong phú và đa dạng của Đế Tào Thanh.
Quá trình nung Đế Tào Thanh có gì đặc biệt?
Thành phần khoáng chủ yếu của Đế Tào Thanh là:
- Thủy vân mẫu, oxit sắt, mảnh mica – thạch anh
- SiO₂ khoảng 57%, Al₂O₃ khoảng 22%, Fe₂O₃ khoảng 8%
Tỷ lệ Al₂O₃ liên quan đến nhiệt độ nung – nếu dưới 15%, nhiệt độ nung sẽ thấp hơn. Tùy từng mỏ, thành phần khác nhau, nhiệt độ nung và màu sắc sau nung cũng khác nhau. Thị trường thường thấy loại Đế Tào Thanh màu gan lợn từ mỏ Đài Tây, nhưng ngoài ra còn có màu xanh nhạt, tím pha đỏ, gan lợn sẫm,…
Vì sao Cố Cảnh Chu lại đặc biệt yêu thích Đế Tào Thanh?
Về nghệ thuật:
Ấm làm từ Đế Tào Thanh có chất cảm tự nhiên, mộc mạc, trầm ổn. Đặc biệt, khoáng gốc Hoàng Long Sơn mang độ bóng dầu nhẹ tự nhiên, tạo cảm giác độc đáo. Những đặc điểm này hoàn toàn đáp ứng yêu cầu khắt khe của Cố Cảnh Chu về chất liệu và biểu cảm nghệ thuật.
Về thực dụng:
Ấm Đế Tào Thanh thoáng khí, giữ nhiệt tốt, thích hợp nhiều loại trà, hương trà lan tỏa mạnh, dễ nuôi dưỡng, càng dùng càng bóng đẹp. Chất đất dễ nuôi dưỡng, càng dùng lâu càng trở nên bóng đẹp. Sau một thời gian sử dụng, lớp cát vàng trên bề mặt dần sáng lấp lánh, như kim sa ẩn hiện trong ngọc. Đây chính là sự thể hiện hoàn hảo cho lý tưởng “nghệ thuật kết hợp thực dụng” mà ông luôn theo đuổi.
Xem thêm: Khám phá dáng ấm Thạch Biều của Cố Cảnh Chu
Với đặc tính độc đáo của mình, Đế Tào Thanh chiếm vị trí quan trọng trong nghệ thuật Tử Sa, và được tôn vinh hơn nữa nhờ sự yêu thích của bậc thầy Cố Cảnh Chu. Hiểu được những điều này, chúng ta sẽ có một cái nhìn sâu sắc hơn về nghệ thuật Tử Sa chân chính.
By TSTN