Làm sao phân biệt “trăm hương” của Đơn Tùng Phượng Hoàng?
Cội nguồn danh trà giữa núi Phượng Hoàng
Từ hàng trăm năm trước, trên dãy Phượng Hoàng Sơn thuộc Triều Châu, tỉnh Quảng Đông, người ta vẫn truyền nhau câu chuyện về một chén trà định mệnh. Tương truyền rằng, vào cuối thời Nam Tống, khi hoàng đế Triệu Bính bôn tẩu qua núi Ô Đỉnh, ngài khát nước và kiệt sức. Thị vệ liền hái vài lá trà có hình như chiếc mỏ chim tiểu tước, đun nước dâng lên. Uống xong, nhà vua thấy toàn thân khoan khoái, miệng sinh tân vị, tán thưởng không ngớt.
Từ đó, giống trà này được trồng rộng rãi trên núi Ô Đỉnh và được gọi là Tống chủng – giống trà gốc lưu truyền đến nay. Ở Lý Tử Bình, người ta vẫn còn tìm thấy một cây Tống chủng cổ thụ hơn 700 năm tuổi. Nó là minh chứng cho dòng trà quý đã vượt qua bao thế kỷ.
Xem thêm: Trà Đơn Tùng là gì? Khám phá báu vật núi Phượng Hoàng
Phân hạng và quy trình chế biến Đơn Tùng Phượng Hoàng
Theo tiêu chuẩn nguyên liệu, trà Phượng Hoàng được chia làm ba cấp: Phượng Hoàng Đơn Tùng, Phượng Hoàng Lãng Thái và Phượng Hoàng Thủy Tiên. Trong đó, Đơn Tùng là phẩm trà cao cấp nhất, bởi được hái và chế biến từ một cây trà đơn độc – mỗi gốc một hương, một vị riêng biệt.
Mùa hái trà thường bắt đầu từ giữa trưa. Trà không hái khi nắng gắt, trời mưa hay có sương, vì khi ấy hương vị sẽ kém tinh khiết. Lá hái trong ngày được chế biến ngay trong đêm. Các công đoạn phơi, hong, lắc hương, diệt men, vò nắn và sấy đều được thực hiện tỉ mỉ trong vòng mười giờ. Chính kỹ nghệ này tạo nên hương vị đặc trưng, không lẫn với bất kỳ loại trà nào khác.
Hiện nay, tùy vùng sản xuất, trà được chia thành hai nhánh chính: Phượng Hoàng Đơn Tùng và Lĩnh Đầu Đơn Tùng. Trong đó, Đơn Tùng cao sơn (cao sơn đơn tùng) được xem là loại quý nhất, nằm trong Tứ đại Ô Long danh trà của Trung Hoa.
Trăm trà trăm hương – tinh túy độc nhất của Đơn Tùng Phượng Hoàng
Người ta nói, “mỗi cây một hương, trăm trà trăm vị”, chính là để mô tả thế giới hương vị kỳ diệu của Đơn Tùng Phượng Hoàng. Mỗi gốc trà đơn độc hấp thu khí trời, đất núi và sương mây khác nhau, nên hương trà cũng biến hóa muôn hình.
Trà được phân loại dựa trên hình dạng lá, màu lá, thời điểm hái, nhưng phổ biến và tinh tế nhất là phân theo hương vị. Hiện có mười hương chính cùng nhiều hương phụ, tạo nên hệ hương phong phú bậc nhất trong các dòng trà Ô Long.
Dưới đây là những nhóm hương tiêu biểu nhất của Đơn Tùng Phượng Hoàng:
1. Hương Mật Lan
Đây là hương được yêu thích nhất, tiêu biểu cho phong vị Phượng Hoàng sơn trà. Hương mật ong thanh thoát hòa cùng hương hoa lan thoảng nhẹ, nước trà vàng cam sáng, vị ngọt hậu, lâu tàn.
Các dòng nổi tiếng:
- Hương Khoai (香番薯) – ngọt dày, hậu vị sâu.
- Đại Am Mật Lan (大庵蜜兰) – hương mật đậm, vị mềm mại.
- Sư Đầu Mật Hương (狮头蜜香) – hậu vị cổ thụ bền và quyện.
Xem thêm: Bao lâu thì trà Đơn Tùng hóa thành lão trà thượng phẩm?
2. Hương Chi Lan
Những chén trà mang hương Chi Lan có mùi hương trong sáng, thanh khiết, vị trà dịu ngọt, hậu vị dài, tựa như gió núi sớm mai.
Các dòng tiêu biểu:
- Tống chủng Chi Lan (宋种芝兰)
- Bát Tiên Quá Hải (八仙过海)
- Ô Diệp Chi Lan (乌叶芝兰)
3. Hương Hoàng Chi
Hương Hoàng Chi có vị dày, thơm sâu, hậu ngọt bền. Sợi trà to mập, màu vàng nâu ánh như da lươn, nước trà vàng óng, hương hoa tự nhiên lan tỏa.
Tiêu biểu:
- Ô Đỉnh Tống chủng (乌岽宋种) – danh trà thượng phẩm có lịch sử lâu đời.
- Hải Để Lao Châm (海底捞针) – hương hoa nồng, vị độc đáo.
4. Hương Hạnh Nhân
Hương Hạnh Nhân mang lại cảm giác ngọt ngào, ấm áp, thích hợp khi thưởng trà vào sáng sớm hoặc chiều muộn.
Tiêu biểu:
- Cứ Đoạt Tử (锯剁仔) – hương hạnh nhân rõ, vị ngọt dịu.
- Kim Bằng Hạnh Hương (金鹏杏仁香) – hậu vị nhẹ nhàng, sâu lắng.
5. Hương Quế Hoa
Hương Quế Hoa được ví như làn hương mùa thu – tinh tế, tao nhã, vị ngọt thanh mát.
Tiêu biểu:
- Ô Đỉnh Quế Hoa (乌岽桂花)
- Kim Quế Hoa (金桂花)
- Quần Thể Đơn Tùng (群体单丛) – hậu vị lâu, hương dày.
6. Các hương hiếm và độc đáo khác
Ngoài 10 hương chính, Phượng Hoàng Đơn Tùng còn có nhiều dòng trà đặc biệt khác như Nhục Quế Hương, Giang Hoa Hương (hương gừng), Dạ Lai Hương (hoa đêm), Cam Hoa Hương (hoa cam) hay Khổ Chủng Đơn Tùng với vị đắng xen ngọt đầy ấn tượng.
Chính sự đa dạng ấy đã tạo nên cái tên “Bách Trà Bách Hương” – trăm hương trăm vị, không dòng trà nào trên thế giới có thể sánh được.
Vì sao Đơn Tùng Phượng Hoàng được xem là kỳ tích của trà giới?
Bí mật nằm ở cấu trúc sinh học đặc biệt của từng cây trà. Mỗi cây đơn tùng sinh trưởng trên một vị trí đất, hướng nắng, lượng sương khác nhau, nên tích tụ hợp chất hương riêng biệt. Người thợ trà phải dựa vào kinh nghiệm để chọn lá, phối hương, hong sấy đúng mức. Chỉ cần sai lệch một chút, hương trà đã thay đổi hoàn toàn.
Trà Đơn Tùng không chỉ quý ở hương, mà còn quý ở “vận khí núi rừng”. Khi uống, hương lan tinh tế, vị ngọt sinh tân, cổ họng mát dịu. Càng ngậm lâu, hậu vị càng lan sâu, tựa như thưởng cả linh khí Phượng Hoàng sơn.
Kết luận
“Bách trà bách hương, vạn hương vạn vị” – câu nói xưa của người Triều Châu như lời tán dương dành cho Phượng Hoàng Đơn Tùng. Mỗi cây trà là một sinh mệnh riêng, mỗi hương vị là một hồi ức khác biệt về đất, trời và người. Khi nâng chén Đơn Tùng, không chỉ thưởng vị trà, mà còn là thưởng hương của thiên nhiên, tinh túy của thời gian, và sự tĩnh tại của tâm hồn.
TSTN tổng hợp và dịch