CÁC PHẨM ĐẤT TỬ SA
Hiện tại nguồn khoáng tử sa tại Nghi Hưng theo những tìm hiểu thực tế của Tử Sa Trân Ngoạn thì được chia thành 4 phẩm. Các phẩm này vẫn là khoáng được khai thác tại Hoàng Long Sơn hoặc các núi lân cận tại Nghi Hưng, trong khuôn khổ bài viết này không đề cập đến các đất từ vùng ngoài Nghi Hưng chuyển tới.
Phẩm thấp: Khoáng ở phẩm này số lượng nhiều nhất, hầu như khoáng được khai thác ở tầng mặt, sản lượng rất nhiều, do đặc thù dễ khai thác. Đất được khai thác và làm hoàn toàn bằng máy móc công nghiệp, hầu như không chọn lọc hoặc chọn lọc sơ sài, không có giai đoạn phong hóa và lắng lọc trần niên, nê liệu làm ra thường sẽ được bán luôn. Đặc tính và tính chất nằm ở mức bình thường, sản phẩm ấm làm ra chỉ nằm ở mức trung bình và giá thấp. Một số người sẽ trộn thêm tỷ lệ đất ở phẩm cao hơn vào để tạo hiệu ứng hạt, cũng như làm cho da ấm nhìn đẹp hơn, nhưng về bản chất nó vẫn là phẩm thấp. Giá thành đất này cũng không cao, nên được đa số người làm ấm tại Nghi Hưng dùng, nhất là các thợ làm ấm trợ khuôn (bán thủ công).
Phẩm trung: Đất ở phẩm này được khai thác sâu hơn, có chọn lọc phân loại, các công đoạn có sự kết hợp máy và tay, đất khai thác được để phong hóa và trần niên một thời gian nhất định, nê liệu sau khi luyện xong được lưu kho một thời gian mới dùng. Đất ở phẩm này được các nghệ nhân chuyên làm ấm thuần thủ công dùng nhiều, vì đất đạt chuẩn tử sa, ấm sau khi làm xong có da ấm đẹp, lên nước nhanh, pha trà cũng đạt được các tiêu chí của người sành trà.
Phẩm cao: Đất ở phẩm này rất ít, thường sẽ được phân loại ngay lúc khai thác, sau khi khai thác về sẽ được phân loại và chọn lại một lần nữa. Đất được phong hóa đúng thời gian, tiếp đó được nghiền và sàng lọc hoàn toàn bằng sức người, sau đó được trộn nước và trần niên ít nhất 1 năm rồi mới đóng thành nê liệu. Đất sau khi được luyện xong thì sẽ được lưu kho dự trữ, khi nghệ nhân có ý tưởng làm những tác phẩm đẹp, chất lượng thì mới dùng hoặc tìm những loại đất này. Đất này thông thường sẽ không được bán rộng rãi, một phần vì giá cao nhưng phần quan trọng vì nó rất ít. Đất loại này thường chỉ có ở những người chuyên sưu tầm đất, các nghệ nhân tâm huyết với tử sa. Tác phẩm dùng đất này thường cũng sẽ được người chơi và sưu tầm tử sa săn đón tìm mua, vì tác phẩm khi hoàn thành sẽ rất đẹp có thần thái rõ ràng, có sự biến đổi qua mỗi lần pha trà.
Phẩm siêu phẩm: Ở phẩm này đất được phân loại rất kỹ khi khai thác, sau khi đưa về đất sẽ được lưu trữ nguyên khối nguyên khoáng, người sưu tầm đất sẽ không luyện trước. Chỉ khi cần thực hiện tác phẩm với đất quý hiếm này thì lúc đó đất mới được đem ra phong hóa, nghiền sàng lọc trần niên (hoặc không trần niên tùy loại đất), sau đó luyện thành nê liệu vừa đủ thực hiện tác phẩm. Chính vì vậy thời gian để làm một tác phẩm kiệt tác thường sẽ rất lâu, tác phẩm sau khi hoàn thành sẽ khó có thể làm giống lại được. Đất ở phẩm này hầu như sẽ không thể tìm thấy được, vì nó nằm trong tay những người chơi đất, sưu tầm đất, nghệ nhân làm ấm tâm huyết luôn muốn tạo ra kiệt tác. (những người này thì họ lại không có nhu cầu bán đất cho người khác làm ấm). Còn về phía người sưu tầm ấm tử sa, họ luôn săn tìm và sẽ không thể bỏ qua một tác phẩm được làm bằng các loại đất hiếm này.
Qua đó mới thấy, đất chuẩn tử sa ở Nghi Hưng không thiếu để làm ấm, nhưng ấm được làm ra bằng đất ở phẩm nào thì cần phải xem xét. Đất tốt luôn được dùng để làm những ấm chất lượng, ấm “chợ” thì nó luôn có loại đất dành cho nó. Người chơi nên trang bị kiến thức và chọn những chiếc ấm phù hợp với mình.
by TSTN