Làm ra một chiếc ấm tử sa thuần thủ công – khó đến mức nào?
Ngày nay, cụm từ “ấm tử sa thuần thủ công” xuất hiện dày đặc trong lời giới thiệu và quảng bá. Nhiều người chơi ấm khẳng định: “Phải là ấm thuần thủ công mới xứng đáng sưu tầm”. Nhưng nếu nhìn sâu vào thực tế, bạn sẽ thấy những chiếc ấm thực sự được làm hoàn toàn bằng tay chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ trên thị trường.
Vì sao? Vì con đường làm ấm thuần thủ công không dành cho số đông. Đó là một hành trình dài, nhọc nhằn và vô cùng hao tâm tổn trí. Chỉ có số ít nghệ nhân giữ được lòng kiên trì, đam mê và lý tưởng mới dám bước tiếp. Không ít người, cả đời vẫn chưa chạm đến đỉnh cao của kỹ thuật này.
Làm thủ công, nhưng không có nghĩa là tay không
Một chiếc ấm tử sa thuần thủ công cần đến hàng trăm loại công cụ khác nhau. Với người ngoài cuộc, điều này dễ gây hiểu lầm: “Dùng nhiều công cụ thế sao gọi là thủ công?”
Thực ra, “thuần thủ công” không có nghĩa là nặn ấm bằng tay không. Toàn bộ quá trình tạo hình đều không sử dụng khuôn mẫu hay máy móc hiện đại. Nghệ nhân chỉ dựa vào các công cụ đơn giản do chính họ chế tác và sự quan sát bằng mắt thường để hoàn thiện từng chi tiết.
Bước đầu tiên trong làm ấm thủ công, nghe có vẻ bất ngờ, chính là làm công cụ. Vì không có sẵn khuôn hay dụng cụ tiêu chuẩn, mỗi nghệ nhân phải tự mày mò chế tạo. Mỗi đầu đục, lưỡi dao hay cây nén đều được rèn từ kinh nghiệm, sự tinh tế và thậm chí cả linh cảm cá nhân.
Xem thêm: Một chiếc ấm tử sa cơ bản được tạo ra như thế nào?
Không có công thức, chỉ có tay nghề
Quá trình làm ấm nhìn qua tưởng như có trình tự rõ ràng: cán đất, tạo hình, ráp nối, sửa dáng, hoàn thiện. Nhưng điều quan trọng nhất không nằm ở các bước ấy, mà là:
Làm sao từ một khối đất vô tri, nghệ nhân có thể tạo ra đúng hình dáng đã thiết kế? Làm sao để vành miệng tròn khít, thân ấm cân đối, tay cầm hài hòa? Không có quy chuẩn nào cho việc này, mọi thứ hoàn toàn dựa vào tay nghề, cảm nhận và sự sáng tạo cá nhân.
Không hiếm trường hợp, nghệ nhân phải tự nghĩ ra công cụ mới để giải quyết một chi tiết đặc biệt. Bởi vậy, việc biết chế công cụ chính là dấu hiệu của một nghệ nhân thực thụ. Và cũng chính bước này đã khiến nhiều học trò bỏ cuộc sớm.
Thủ công, tức là đánh đổi thời gian và công sức
Ngay cả khi đã thành thục kỹ thuật, việc chế tác ấm tử sa thuần thủ công vẫn là một hành trình dài và tỉ mỉ. Thời gian để làm một chiếc ấm có thể gấp 10 lần so với ấm bán thủ công, và gấp hàng trăm lần so với ấm sản xuất bằng khuôn hay tiện máy.
Điều đó đồng nghĩa với năng suất thấp, thu nhập bấp bênh. Nhưng đổi lại là giá trị nghệ thuật vượt trội và sự độc bản trong từng sản phẩm. Mỗi chiếc ấm thuần thủ công là kết tinh của tay nghề, tư duy thiết kế và chiều sâu văn hóa.
Thế nhưng, rủi ro luôn rình rập. Chỉ một sơ suất nhỏ trong quá trình tạo hình, hoặc một biến đổi bất ngờ trong lò nung, cả tháng trời công sức có thể tan thành mây khói. Đó là nỗi đau mà chỉ người trong nghề mới hiểu thấu.
Xem thêm: Ấm tử sa thường được nung mấy lần?
Kết luận
Vì vậy, nếu bạn đang sở hữu một chiếc ấm tử sa thuần thủ công, xin đừng xem nhẹ. Hãy trân trọng nó, như trân trọng những tháng ngày lao động lặng lẽ, những đêm thức trắng mài công cụ, những lần thất bại cay đắng của người nghệ nhân.
Bởi để có được một chiếc ấm tử sa thuần thủ công thực thụ, không chỉ cần đất quý và tay nghề cao, mà còn cần một tâm hồn yêu nghề và lòng kiên định đáng khâm phục.
TSTN tổng hợp và dịch