Tại sao trên nắp ấm tử sa lại có lỗ nhỏ?

Bạn đã bao giờ thắc mắc về chiếc lỗ nhỏ xíu trên nắp ấm tử sa? Trước đây, khi ấm được dùng để đun nước, lỗ này giúp hơi thoát ra. Nhờ đó, áp suất bên trong không tăng quá cao khiến nắp bị bật.

Ngày nay, ấm tử sa chủ yếu dùng để pha trà, không còn đặt trực tiếp lên lửa. Thế nhưng, chi tiết ấy vẫn hiện diện trên nắp. Vậy tại sao một chiếc ấm tử sa chỉ dùng để pha trà vẫn cần có lỗ nhỏ trên nắp?

Nguồn gốc lịch sử của lỗ thông khí

Vào thời nhà Minh, đất tử sa có độ thoát khí cao. Các nghệ nhân đã tận dụng đặc điểm này để tạo ra ấm đa chức năng: vừa pha trà, vừa đun nước. Khi đó, trên mỗi nắp chiếc ấm đều có một lỗ nhỏ thông khí để thoát hơi nước khi sôi. 

Ngày nay, đất làm ấm tử sa có hạt mịn hơn nhiều so với trước đây, độ kết khối sau khi nung cũng cao hơn. Vì vậy, nếu đun nước trực tiếp, ấm dễ bị nứt vỡ. Do đó, ấm tử sa hiện nay chỉ dùng để pha trà, không dùng để đun nước. Tuy nhiên, lỗ khí trên nắp ấm vẫn không thể bỏ đi.

Với sự phát triển của kỹ thuật làm ấm, cải tiến công cụ và công nghệ nung, độ kín khí của ấm tử sa hiện nay tốt hơn nhiều so với trước. Lỗ nhỏ trên nắp giúp không khí đi vào trong ấm, từ đó cho phép nước chảy ra từ vòi. Nếu không có lỗ này, ấm tử sa với độ kín cao sẽ không thể rót nước ra, trừ khi mở nắp.

Vì thế, mặc dù ngày nay ấm tử sa không còn dùng để đun nước nhưng lỗ thông khí trên nắp ấm vẫn là chi tiết không thể thiếu.

Lỗ nhỏ thông khí có tác dụng gì?

Trên mỗi chiếc ấm tử sa, lỗ nhỏ trên nắp là một đặc điểm gần như không thể thiếu. Nếu một chiếc ấm không có lỗ, đó có thể là một thiết kế bất thường. Tùy theo kiểu dáng và sự sáng tạo của nghệ nhân, vị trí của lỗ nhỏ này có thể được bố trí linh hoạt, tạo nên sự hài hòa giữa công năng và thẩm mỹ.

Nhìn qua tưởng giống nhau, nhưng vị trí lỗ nhỏ trên nắp ấm tử sa lại đầy sáng tạo. Với nắp có núm tròn truyền thống, lỗ thường nằm chính giữa. Nếu là núm dạng cầu hay cầu vồng, lỗ nhỏ khéo léo ẩn dưới núm. Đặc biệt, ở những thiết kế núm độc đáo, vị trí lỗ được biến tấu linh hoạt, mang đến sự bất ngờ và thú vị cho người thưởng trà.

Nhiều người cho rằng lỗ nhỏ này dùng để thông khí cho trà hoặc thoát nhiệt. Tuy nhiên, đây là nhận định sai. Nếu cần thoát nhiệt, việc mở nắp ấm hoặc dùng vòi ấm sẽ hiệu quả hơn nhiều so với lỗ nhỏ này. Thực chất, lỗ nhỏ trên nắp có tác dụng thông khí. Mục đích chính là đảm bảo dòng nước chảy từ vòi ấm được thông suốt.

Lỗ nhỏ này nối không khí bên trong ấm với khí quyển bên ngoài, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến dòng chảy của nước qua vòi. Khi rót trà, nước chảy ra từ vòi làm không gian bên trong ấm tăng lên. Lúc này, không khí bên ngoài cần đi vào qua lỗ nhỏ để cân bằng áp suất giữa bên trong và bên ngoài.

Chỉ khi áp suất được cân bằng, nước mới tiếp tục chảy ra qua vòi. Nếu lỗ bị bịt kín, không khí không thể lọt vào, áp suất bên trong giảm. Khi đó, áp suất bên ngoài cao hơn, khiến nước không thể rót ra.

Lỗ nhỏ đánh giá được chất lượng của một chiếc ấm tử sa

Điều đặc biệt là lỗ nhỏ thông khí trên nắp ấm tử sa có thể giúp bạn kiểm tra chất lượng của ấm. Một chiếc ấm tốt phải đảm bảo độ kín khít hoàn hảo. Đây chính là yếu tố quan trọng, thường được gọi là “tính nghiêm ngặt” trong thiết kế.

Để kiểm tra độ kín của ấm, chỉ cần đổ đầy nước vào ấm, đậy kín nắp, rồi bịt chặt lỗ nhỏ này. Nếu nước không chảy ra từ vòi, ấm có độ kín tốt. Nếu nước rò rỉ, chất lượng của ấm không được đánh giá cao.

Ngày nay, ấm Tử Sa không còn dùng để đun nước, nhưng lỗ nhỏ trên nắp vẫn giữ vai trò quan trọng. Chi tiết tưởng chừng đơn giản này giúp dòng nước rót ra mượt mà, đều đặn. Đồng thời, nó phản ánh chất lượng và tay nghề của nghệ nhân chế tác. Không chỉ là yếu tố kỹ thuật, lỗ nhỏ còn góp phần nâng tầm trải nghiệm thưởng trà.

Xem thêm: Một chiếc ấm tử sa cơ bản được tạo ra như thế nào?

By TSTN