Ba khía cạnh quan trọng để đánh giá độ chân thực của ấm tử sa

Trong vài năm gần đây, ấm tử sa ngày càng được giới sưu tầm quan tâm. Giá ấm tử sa thật trên thị trường liên tục tăng cao. Trong khi đó, nhiều thương nhân chỉ chạy theo lợi nhuận, khiến tình trạng xuất hiện tràn lan ấm tử sa giả.

Chính vì thế, việc đánh giá độ chân thực của ấm tử sa trở thành một kỹ năng vô cùng quan trọng. Một chiếc ấm tử sa chỉ có thể coi là thật khi đảm bảo cả ba yếu tố: nguyên liệu phải thật, phương pháp chế tác phải thật, và tác giả phải thật.

1. Nguyên liệu làm ấm tử sa phải thật

Nguyên liệu là nền tảng đầu tiên để đánh giá độ chân thực của ấm tử sa. Nếu nguyên liệu không chuẩn, chiếc ấm đó không thể coi là thật.

Khoáng tử sa ở Nghi Hưng phong phú, nhưng nguyên liệu tốt lại hiếm. Vì lợi nhuận, một số thương nhân nhuộm hoặc xử lý lại đất, tạo thành bùn hóa công (pha hóa chất và phẩm màu).

Mặc dù bùn hóa công vẫn được chế biến từ khoáng tử sa. Nhưng khi thêm phẩm màu hóa học, nó đã không còn là nguyên liệu tử sa thuần. Màu sắc của ấm có thể đẹp mắt hơn, song đặc tính nguyên liệu đã thay đổi. Kết quả là ấm nhìn qua thì giống, nhưng không còn được coi là tử sa thật.

Xem thêm: Đất tử sa có thật sự hiếm?

Muốn phân biệt 100% thật – giả của nguyên liệu tử sa thực ra rất khó. Muốn chắc chắn phải cắt mẫu để xét nghiệm thành phần. Tuy nhiên, chi phí cao và chiếc ấm sau khi xét nghiệm cũng không dùng được nữa.

Do đó, ta chỉ có thể dựa vào một số đặc điểm bề ngoài để nhận định:

• Tử sa nguyên khoáng sau khi nung màu sắc thường không quá rực rỡ.
• Do có hạt khoáng tự nhiên, bề mặt thường ánh mờ (matt), chứ không bóng loáng.
• Nguyên liệu hiếm thì ít xuất hiện trên thị trường phổ thông, giá cũng không thể rẻ.

Cách này chỉ loại bỏ được những loại giả kém, làm ẩu.Với loại giả tinh vi, cần có kinh nghiệm mới phân biệt được. Vì vậy, người mới nên chọn loại đất phổ biến như tử nê. Loại đất này ít bị làm giả và tỷ lệ mua được hàng thật cao hơn.

2. Phương pháp chế tác phải là thủ công

Một tiêu chí quan trọng khác trong việc đánh giá độ chân thực của ấm tử sa là phương pháp chế tác.

Có người cho rằng, công nghệ hiện đại phát triển rồi, còn đề cao việc làm thủ công chẳng phải là lạc hậu sao? Nhưng với tử sa thì không phải vậy. Do đặc tính nguyên liệu đặc biệt, chỉ có thủ công đập – ghép mới tạo hình được hoàn chỉnh. Nếu dùng máy để ép hoặc đúc hàng loạt, thường phải pha thêm phụ gia như thạch cao hay thủy tinh lỏng,… Lúc này, chiếc ấm làm ra không còn là tử sa thuần nữa.

Xem thêm: Làm ra một chiếc ấm tử sa thuần thủ công khó đến mức nào?

Việc phán đoán thủ công hay không cũng không quá khó:

• Thủ công luôn để lại dấu vết ghép nối giữa các tấm đất.
• Máy tiện thì sẽ có vết dao tiện đều đặn.
• Ấm đúc (đổ bùn vào khuôn) thì bên trong thường có vết lõm do nguội co rút một khối.

Chỉ những chiếc ấm làm thủ công hoặc bán thủ công mới đủ tiêu chuẩn gọi là ấm tử sa thật.

3. Người thợ làm ấm phải thật

Nếu nguyên liệu chuẩn và chế tác thủ công, ấm có thể coi là thật. Tuy nhiên, với ấm danh gia, cần thêm yếu tố quan trọng: người thợ làm ấm.

Giữa ấm thường và ấm danh gia có sự chênh lệch lớn về giá trị. Nhiều thương nhân lợi dụng điều này. Họ có thể đem ấm của người khác làm rồi đóng dấu danh gia. Hoặc sản xuất ấm gia công, tức là dùng dấu của đại sư nhưng không phải do chính tay họ làm. Về mặt pháp lý thì hợp lệ, nhưng trên thực tế đó không phải ấm do đại sư tự tay làm, nên vẫn được coi là ấm giả.

Nếu mua để sưu tầm hoặc đầu tư, bạn nên tránh ấm gia công. Nếu chỉ để pha trà, một chiếc ấm tử sa nguyên liệu chuẩn, chế tác đúng cách đã đủ tốt.

Xem thêm: Trọng lượng có quyết định giá trị của ấm tử sa?

Kết luận

Để đánh giá độ chân thực của ấm tử sa, người chơi cần xét đủ ba khía cạnh: nguyên liệu chuẩn, chế tác thủ công, nghệ nhân xác thực. Người mới nên ưu tiên loại đất phổ biến, tránh ham bùn hiếm, không nên vội vàng mua ấm danh gia khi chưa đủ kinh nghiệm. Một chiếc ấm tử sa thật không chỉ để pha trà, mà còn mang giá trị văn hóa và sưu tầm lâu dài.

TSTN tổng hợp và dịch