Dấu hiệu nhận biết Nham trà bị “hoàn thanh” và cách xử lý
Trong quá trình bảo quản Nham trà Vũ Di, nhiều người gặp một tình huống quen thuộc. Một gói trà để lâu trong tủ, khi đem ra pha lại thì không còn ngon như trước. Hương vị trở nên lạ, thậm chí xuất hiện vị xanh chát khó chịu. Nếu từng gặp điều này, rất có thể trà đã rơi vào tình trạng “hoàn thanh” – một hiện tượng phổ biến trong Nham trà.
Hiểu đúng về hoàn thanh giúp người chơi trà chủ động phòng tránh. Bạn cũng biết được khi nào trà còn cứu được và khi nào thì không. Bài viết dưới đây tổng hợp nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử lý hiện tượng này theo chia sẻ của người làm trà vùng Vũ Di.
“Hoàn thanh” nghĩa là gì?
Trong cách gọi dân gian, hoàn thanh nghĩa là trà bị ẩm. Sự hút ẩm khiến các thành phần hoạt tính trong lá trà bị biến đổi. Từ đó xuất hiện mùi xanh sống và vị chát gắt – những yếu tố vốn đã được xử lý sạch trong công đoạn Uông – Sơ – Túc hỏa.
Hiện tượng này bắt nguồn từ hai yếu tố chính:
- Độ ẩm không khí quá cao: Khi môi trường ẩm, lá trà dễ hút hơi nước. Nhóm trà sấy lửa nhẹ càng dễ bị ảnh hưởng.
- Độ ẩm bên trong lá trà thoát ra ngoài: Dù đã sấy lửa, trong lá vẫn còn một lượng nước nhỏ. Khi gặp nhiệt độ cao hoặc lưu trữ lâu, phần ẩm này thoát ra và khiến trà có nguy cơ bị hoàn thanh.
Xem thêm: Tinh hoa nghệ thuật bồi trà bằng than của Nham trà Vũ Di
Nói đơn giản, hoàn thanh xảy ra khi độ ẩm môi trường gặp độ ẩm còn lại trong lá trà. Lúc này, lá trà bắt đầu “trở mình”, sinh ra mùi vị xanh sống như muốn quay về trạng thái tươi ban đầu.
Dấu hiệu nhận biết Nham trà đã bị “hoàn thanh”
Người chơi trà có thể xác định tình trạng này qua bốn yếu tố: mùi, cảm giác tay, hương nước và lá mở.
Trà khô có mùi cỏ xanh, mùi sống hoặc hơi ẩm lạ. Khi chạm vào, trà mất độ giòn, bóp nhẹ không còn tiếng “rốp” đặc trưng. Trường hợp nặng có thể thấy lá hơi mềm và dính. Khi pha, nước trà nổi vị xanh chát, hương thơm mờ nhạt, thiếu độ trong và thiếu hậu ngọt. Lá mở cũng để lộ mùi xanh sống, đôi khi hơi chua – dấu hiệu cho thấy trà đã hút ẩm đáng kể.
Dựa vào mức độ, hoàn thanh được chia thành nhẹ và nặng. Hoàn thanh nhẹ thường chỉ ảnh hưởng ở nước đầu. Hương hơi nghẹt, vị hơi xanh. Từ nước thứ hai, khi trà ấm lên, hương vị ổn định lại. Trường hợp này hoàn toàn có thể phục hồi bằng phục hỏa nhẹ. Ngược lại, nếu từ nước 1 đến nước 4 đều xuất hiện mùi xanh đậm, vị chua rõ và vị chát tăng dần, trà đã hoàn thanh nặng, không thể cứu dù có sấy lại.
Loại Nham trà nào dễ bị hoàn thanh?
Điều này phụ thuộc lớn vào độ hỏa.
- Trà hỏa nhẹ: dễ hoàn thanh nhất. Lượng nước còn lại cao, hoạt tính mạnh, tốc độ hút ẩm nhanh.
- Trà trung hỏa và túc hỏa: ít bị hơn vì độ ẩm đã giảm xuống mức thấp. Chỉ cần niêm phong kín là có thể bảo quản lâu.
Tuy nhiên, sấy túc hỏa không có nghĩa là trà hết sạch nước. Nếu mất hoàn toàn độ ẩm, trà sẽ bị “than hóa” và không còn khả năng chuyển hóa khi lưu trữ.
Một lưu ý quan trọng: nếu không xử lý kịp, hoàn thanh sẽ tiến triển thành mốc. Đây là giai đoạn cao nhất, và những lô trà đã mốc tuyệt đối không được uống vì vừa mất giá trị, vừa ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.
Cách xử lý Nham trà bị hoàn thanh
Hiện nay, cách duy nhất để xử lý hoàn thanh là phục hỏa. Nguyên tắc chung là “nhiệt độ thấp – thời gian dài”, mục tiêu chính là loại bỏ hơi ẩm. Nếu dùng lửa cao, trà sẽ tiếp tục biến đổi theo hướng khác và đánh mất phong vị vốn có.
Với những người thích trà hỏa cao, có thể sấy lại ở mức nhiệt lớn hơn. Cách này giúp tăng độ hỏa từ nhẹ lên trung hoặc từ trung lên túc hỏa. Đây được gọi là “gia hỏa”.
Tuy nhiên, gia hỏa không dành cho trà đã hoàn thanh nặng. Khi trà đã xuất hiện vị chua, mùi xanh sống đậm và hương vị xuống cấp hoàn toàn, phục hỏa cũng không còn tác dụng. Lúc này, cách hợp lý nhất là tận dụng trà để nấu trứng hoặc dùng vào mục đích khác thay vì lãng phí chi phí sấy lại.
Xem thêm: Bí quyết hái Nham Trà Vũ Di: Giữ trọn hương đá tự nhiên
Kết luận
Hoàn thanh là hiện tượng phổ biến khi bảo quản Nham trà, đặc biệt là các loại sấy lửa nhẹ. Hiểu rõ nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết sẽ giúp bạn tránh hư hao không đáng có. Với những lô trà mới bị hoàn thanh nhẹ, phục hỏa đúng cách có thể cứu vãn hương vị. Nhưng khi hoàn thanh nặng, tốt nhất đừng kỳ vọng quá nhiều.
Để hạn chế hoàn thanh, hãy bảo quản trà ở nơi khô thoáng, tránh ánh nắng trực tiếp và sử dụng hũ kín khí tốt. Với các dòng trà hỏa nhẹ, nên lưu trữ thật nghiêm ngặt vì chúng rất nhạy với độ ẩm. Giữ trà đúng cách đồng nghĩa giữ trọn phong vị của Nham trà, món quà tinh tế từ núi đá Vũ Di.
TSTN tổng hợp và dịch