Sự phát triển của nghệ thuật chế tác sứ Long Tuyền trong thời đại mới
1. Long Tuyền – di sản ngàn năm
Trên vùng đất Long Tuyền, Chiết Giang, sứ men ngọc (thanh từ) tỏa sáng như viên minh châu. Nó gánh vác lịch sử và văn hóa hàng nghìn năm. Xuất hiện từ thời Đường – Ngũ Đại, rực rỡ vào thời Tống, Long Tuyền nổi tiếng với men xanh ngọc dịu, dáng vẻ trang nhã. Từng là đồ quý của giới cung đình, loại sứ này cũng được xuất khẩu rộng rãi qua Con đường Tơ lụa.
Năm 2009, kỹ nghệ nung sứ Long Tuyền được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Danh hiệu ấy đã khẳng định giá trị quốc tế của nó và tạo động lực mạnh mẽ cho việc kế thừa, phát triển trong thời đại mới.
2. Truyền thống và hiện đại: Con đường đổi mới của nghệ thuật trang trí sứ Long Tuyền
(1) Đổi mới họa tiết: cổ ý, tân hình
Những họa tiết truyền thống như vân mây, hoa cỏ từng gắn bó với lịch sử. Ngày nay, nghệ nhân kế thừa tinh hoa ấy nhưng cũng mạnh dạn sáng tạo. Họ giản lược đường nét, mở rộng bố cục. Nhờ đó, sản phẩm mang phong cách phóng khoáng, hiện đại nhưng vẫn giữ linh hồn truyền thống. Ví dụ, họa tiết mây được tinh gọn và mềm mại. Nó vừa gợi nét cổ kính, vừa hợp thị hiếu đương đại.
(2) Cải tiến kỹ nghệ: cũ trong mới
Kỹ thuật trang trí liên tục được cải tiến nhờ khoa học. Thành phần men được nghiên cứu lại, bổ sung khoáng chất, thậm chí thêm nguyên tố đất hiếm để tạo biến đổi màu men. Nhờ vậy, ngoài các màu men cổ điển như phấn thanh, mai tử thanh, thiên thanh, màu gạo vàng…, Long Tuyền còn phát triển thêm nhiều men trang trí mới, phong phú cả sắc thái lẫn hiệu ứng thị giác.
3. Kỹ thuật song men: Sự kết hợp của nghệ thuật và công nghệ
(1) Nguyên lý và sáng tạo
Song men là kỹ thuật phủ hai lớp men khác nhau trên cùng một sản phẩm. Mỗi loại men có tính chất hóa học, nhiệt độ nung và hiệu ứng riêng. Khi kết hợp, chúng tạo bề mặt độc đáo: ánh kim, huỳnh quang, lấp lánh như sao hoặc biến ảo dưới ánh sáng. Đây là bước đột phá, mở rộng khả năng biểu đạt nghệ thuật của Long Tuyền.
(2) Thực hành sáng tạo
Trong ứng dụng, nghệ nhân linh hoạt chọn men trong làm nền, rồi phủ thêm lớp men thứ hai. Cách này tạo hiệu ứng chuyển màu tự nhiên, loang mờ như tranh thủy mặc. Hoặc dùng hai loại men có màu sắc đối lập, điều chỉnh lửa nung và môi trường, khiến chúng giao thoa hóa học, tạo nên hiệu ứng vừa tương phản vừa hài hòa.
4. Nghệ thuật trang trí màu sắc trong thời đại mới
(1) Giao thoa Đông – Tây
Truyền thống Long Tuyền vốn lấy sắc xanh thanh nhã làm chủ đạo. Nhưng trong thời kỳ toàn cầu hóa, nghệ nhân tiếp thu lý thuyết màu sắc phương Tây. Họ thử nghiệm tương phản, bổ sung và phối hợp táo bạo. Ví dụ, phối xanh – đỏ, tạo nên sự đối lập sống động, phá vỡ sự đơn sắc, đem lại sức sống và thời trang cho thanh từ.
(2) Màu sắc thân thiện môi trường
Ý thức bảo vệ môi trường thúc đẩy nghệ nhân dùng khoáng chất tự nhiên và màu thực vật để làm men. Chúng an toàn, dễ phân hủy, lại tạo gam màu mộc mạc như xanh lá nhạt, vàng gạo hay đỏ khoáng chất. Những màu này vừa làm giàu hiệu ứng thị giác, vừa gửi gắm thông điệp “nghệ thuật xanh”.
5. Kết luận
Trong thời đại mới, Long Tuyền thanh từ đã đạt bước tiến quan trọng. Nó giữ vững nền tảng truyền thống nhưng mở rộng sang sáng tạo hiện đại. Từ kỹ nghệ trang trí, chất liệu, song men đến tư duy màu sắc, tất cả đều cho thấy một sức sống mạnh mẽ.
Là báu vật mỹ thuật Trung Hoa, sứ Long Tuyền không chỉ tỏa sáng trong nước, mà còn trở thành cầu nối văn hóa quốc tế. Tương lai, nó sẽ tiếp tục kế thừa và đổi mới, góp phần viết nên những chương rực rỡ hơn trên bản đồ nghệ thuật thế giới.
By TSTN