Nguồn gốc và đặc điểm của ấm tử sa Mạn Sinh Biển Thạch
Giấc mộng viên đá ngũ sắc và sự ra đời của ấm Biển Thạch
Mạn Sinh là một người tài hoa và chính trực, ông có tình yêu đặc biệt với ấm tử sa. Trong thời gian nhậm chức ở Lật Dương, ông đã không ngừng tìm kiếm một kiểu ấm có thể thể hiện hết tài năng của mình.
Một đêm nọ, ông mơ thấy một đứa trẻ dẫn mình đến bên cầu. Trên cầu có một viên đá ngũ sắc, khắc tám chữ: “有扁斯石，砭我之渴” – “Hữu Biển Tư Thạch, Biếm Ngã Chi Khát” (Có viên đá phẳng, làm dịu cơn khát của ta).
Mạn Sinh nhặt viên đá tròn lên, vì quá đắc ý mà trượt chân ngã xuống nước. Tỉnh dậy, ông mới nhận ra đó chỉ là một giấc mơ. Tuy vậy, hình ảnh trong mơ vẫn rõ như in, khiến ông xúc động mạnh. Ngay trong đêm, ông thắp đèn vẽ mẫu, lấy viên đá trong mộng làm nguyên mẫu thiết kế một chiếc ấm. Về sau, chiếc ấm này được biết đến rộng rãi với tên gọi là ấm Biển Thạch.
Ý nghĩa dòng đề minh và tâm cảnh người làm ấm
Ấm Biển Thạch là một trong những kiểu ấm kinh điển tiêu biểu nhất trong dòng ấm tử sa. Trên thân ấm khắc tám chữ: “有扁斯石，砭我之渴”, bày tỏ sự mãn nguyện khi tìm được một chiếc ấm lý tưởng.
Hơn cả một lời tán dương, dòng chữ ấy phản ánh tâm cảnh sâu xa của Mạn Sinh. Đó là tình cảm với nghệ thuật, là khát vọng tìm kiếm sự thanh cao và nương tựa về tinh thần. Với ông, chiếc ấm không chỉ để dùng mà còn là một phương tiện chữa lành tâm hồn.
Mạn Sinh gửi gắm vào ấm triết lý sống và mỹ cảm của mình. Ông tin rằng, một tác phẩm nghệ thuật lý tưởng nên giống như viên đá ngũ sắc trong mơ vừa đẹp, vừa có thể xoa dịu nội tâm.
Chữ “khát” trong dòng đề minh không chỉ là cơn khát nước, mà còn là biểu tượng cho sự truy cầu tinh thần: cái đẹp, sự yên tĩnh, và chiều sâu văn hóa. Chiếc ấm, vì thế, trở thành lời an ủi cho chính ông và những ai đồng điệu.
Vẻ đẹp hình dáng và biểu tượng may mắn
Ấm Biển Thạch mang vẻ đẹp đại chuyết đại nhã – mộc mạc mà thanh tao. Kiểu dáng của nó giản dị nhưng không kém phần thanh lịch, đường nét uyển chuyển và đầy biến hóa. Tất cả mang lại cảm giác tĩnh lặng và sâu xa.
Khi dùng ấm này pha trà, người thưởng trà như cảm nhận được một luồng văn khí nhẹ nhàng, dễ chịu. Ngoài tính thẩm mỹ và công năng, cái tên “Biển Thạch” còn gợi ý nghĩa “thời vận đến, vận mệnh xoay chuyển”. Vì thế, ấm được xem như vật phẩm may mắn, hàm chứa ước vọng về một cuộc sống tốt đẹp.
Xem thêm: Sáu yếu tố bình phẩm ấm tử sa
Quá trình phát triển và cải tiến hình dáng
Những chiếc ấm Biển Thạch đời đầu có thân giống như trống dẹt. Phần bụng hình dải, thuôn dần lên trên và xuống dưới ở các mép gấp đến miệng và đáy. Quai tròn và vòi hơi cong, nắp ấm phẳng có lỗ hình cầu tròn.
Theo thời gian, các nghệ nhân nổi tiếng đời sau không ngừng cải tiến kiểu ấm này. Ấm dần dần phát triển thành thân dẹt tròn, miệng lớn, vai dốc và bụng thẳng. Vòi ba khúc tròn vuông, quai tai phẳng vuông và nắp ấm có kết cấu gắn chìm cũng trở thành tiêu chuẩn.
Những cải tiến này giúp chiếc ấm vừa đáp ứng gu thẩm mỹ hiện đại, vừa giữ được tinh túy từ thiết kế gốc.
Xem thêm: Các dáng ấm phổ biến
Dấu ấn của các nghệ nhân danh tiếng
Trong lịch sử, nhiều bậc thầy chế tác ấm đã từng tạo ra những chiếc ấm Biển Thạch với phong cách riêng. Tiêu biểu như”
- Thiệu Cảnh Nam, Vương Đông Thạch, Hoàng Ngọc Lân (cuối đời Thanh)
- Triệu Tùng Đình, Trình Thọ Trân (thời Dân Quốc)
Mỗi nghệ nhân kết hợp hiểu biết thẩm mỹ và kỹ thuật chế tác để tạo nên những chiếc ấm độc đáo. Dù thuộc cùng một dòng những mỗi chiếc ấm vẫn có bản sắc riêng.
Tác phẩm kinh điển trong bộ sưu tập của Đường Vân
Một chiếc ấm Biển Thạch Mạn Sinh được họa sĩ Thượng Hải Đường Vân sưu tầm có thể xem là một tác phẩm kinh điển. Chiếc ấm có bụng hình dẹt tròn, tựa như trống dẹt, thuôn lên trên và xuống dưới. Nắp tròn phẳng và núm cầu,vòi cong vươn tự nhiên. Đường cong của vòi nối liền với thân ấm và kéo dài đến miệng và quai, tạo thành một thể thống nhất.
Vai ấm khắc dòng chữ hành thư “Hữu Biển Tư Thạch, Biếm Ngã Chi Khát”. Dưới đáy đóng dấu ấn triện “A Mạn Đà Thất”, dưới quai còn có dấu ấn triện nhỏ “Bành Niên”. Toàn bộ bề mặt ấm hơi thô ráp, nhưng lại toát lên khí chất mộc mạc mà tao nhã.
Quan sát kỹ, dù bề ngoài trông có vẻ thô mộc, các chi tiết bên trong lại cực kỳ tinh xảo. Càng ngắm càng cảm nhận được chiều sâu nghệ thuật.
Kết luận
Mạn Sinh đã kết hợp tài năng thơ ca của mình vào ấm Biển Thạch. Ông dùng chiếc ấm như một phương tiện để thể hiện chiều sâu văn hóa và tinh thần nhân văn. Nhờ vậy, ấm Thạch Biển không còn là vật dụng thường nhật. Nó trở thành tác phẩm nghệ thuật chứa đựng thông tin lịch sử, văn hóa và một triết lý sống sâu sắc.
TSTN tổng hợp và dịch