Phổ Nhĩ có mùi khói hay vị nhạt như nước, còn uống được không?
Trà là thức uống gắn liền với văn hóa Á Đông hàng nghìn năm. Từ xưa, người xưa đã coi trọng “vị” trong trà. Như Tống Huy Tông Triệu Cực trong Đại quan trà luận từng viết:
“Phàm trà, lấy vị làm trước; hương, ngọt, đậm, trơn mới là vị toàn.”
Ngày nay, nhiều dòng trà nổi tiếng đều gắn liền với một hương vị đặc trưng. Ví dụ như Nham trà Vũ Di luôn được nhắc đến với “nham cốt hoa hương”, Tây Hồ Long Tĩnh nổi tiếng nhờ hương “đậu non hoa tươi”, Bạch Hào Ngân Châm được ca tụng với “mao hương mật vận”,…
Trong khi đó, trà Phổ Nhĩ đặc biệt ở chỗ không có một định nghĩa chung về hương vị. Người ta thường nói: “Một núi một vị, trăm núi trăm vị”. Ví như Lão Bản Chương để lại hậu vị mạnh mẽ, Băng Đảo ngọt dịu như đường phèn, Cảnh Mại phảng phất hương lan dại,…
Chính sự đa dạng này làm nên nét cuốn hút riêng của Phổ Nhĩ. Tuy nhiên, nhiều người uống lần đầu lại thắc mắc: “Phổ Nhĩ có mùi khói hoặc vị nhạt như nước, có phải là khuyết điểm không? Có nên lo lắng?” Hãy cùng Tử Sa Trân Ngoạn tìm hiểu chi tiết.
Mùi khói hình thành thế nào?
Mùi khói trong trà Phổ Nhĩ thường xuất hiện ở công đoạn sao diệt men hoặc phơi sấy.
Kỹ thuật sao trà: Thời kỳ trước năm 2008, điều kiện chế biến trà tại nhiều vùng Vân Nam còn đơn sơ. Người dân thường dùng chảo sắt đặt trên bếp củi để sao trà.
- Nhiên liệu là củi, cỏ khô,…
- Bếp lò không kín, khói dễ lọt vào chảo.
- Lá trà có cấu trúc xốp, hút mùi khói nhanh.
- Nếu đảo không kịp, nhiệt quá cao cũng làm trà bị ám khói.
Trong khâu phơi sấy: Sau khâu sao, trà được phơi nắng. Do trước kia thiếu phòng sấy chuyên dụng, gặp mưa gió, nông dân thường hong trà trên gác bếp – nơi không tránh khỏi khói bếp bám vào.
Nguyên liệu cũng ảnh hưởng: Trà hái mùa mưa chứa nhiều nước, nếu không hong kỹ trước khi sao, khi diệt men rất dễ phát khói.
Xem thêm: Tiêu chuẩn hái búp tươi nguyên liệu làm trà Phổ Nhĩ là gì?
Ngày nay, nhờ kỹ thuật cải tiến, phương pháp sao chảo thủ công dần nhường chỗ cho máy móc hiện đại. Tuy vậy, nếu máy sao thải khí kém, nhiệt ẩm tích tụ cũng khiến trà có mùi khói.
Mùi khói tốt hay xấu?
Không phải mùi khói nào cũng là khuyết điểm.
- Mùi khói xấu: Xuất phát từ chế biến thô sơ, nguyên liệu kém, công đoạn chưa chuẩn. Loại này làm giảm chất lượng cảm quan, vị chát khét, khó chịu.
- Mùi khói đặc trưng: Một số dòng trà lại hình thành hương khói trong quá trình bảo quản lâu năm.
Ví dụ: Hạ Quan Giáp Đoái sau khi phơi nắng thường có “mùi mặt trời”. Kết hợp khí hậu khô, nhiều gió cùng hệ vi sinh đặc hữu, qua nhiều năm, hương ấy dần biến thành hương khói độc đáo. Chính hương vị này lại được giới chơi trà săn lùng.
Có thể nói, Phổ Nhĩ có mùi khói chưa chắc là xấu. Nếu khi uống không cảm thấy khét, ngột ngạt, khô nghẹn cổ, thì vẫn có thể yên tâm thưởng thức.
Các trường hợp mùi khói do nguyên liệu kém, chế biến lạc hậu hoặc không đạt chuẩn thường được xem là mùi khói xấu, làm giảm chất lượng cảm quan. Nhưng nếu là hương khói hình thành tự nhiên trong quá trình lưu trữ lâu năm, thì lại khác.
Ví dụ, trà Hạ Quan Giáp Đoái sau phơi nắng có “mùi mặt trời”, kết hợp khí hậu khô, nhiều gió và hệ vi sinh đặc hữu ở Hạ Quan, lâu năm biến thành hương khói độc đáo. Dòng trà này rất được người sành săn tìm.
Có thể nói, không phải mùi khói nào cũng là nhược điểm. Nếu uống không thấy khét, khó chịu hay khô nghẹn cổ, thì vẫn có thể yên tâm thưởng thức.
Xem thêm: Mùi khói trong trà: Dấu ấn tinh tế hay vết xước hương vị?
Vì sao Phổ Nhĩ có vị nhạt như nước?
Bên cạnh mùi khói, nhiều người còn gặp phải vị nhạt (hay còn gọi là “thủy vị”) khi uống Phổ Nhĩ. Thực ra, hiện tượng này cũng có cả nguyên nhân tự nhiên và nguyên nhân bất thường.
Vị nhạt bình thường
Khi pha đến nhiều lần, nội chất trong lá trà đã tan hết, nước trà trở nên nhạt, gần như nước lọc. Đây là hiện tượng bình thường, không có gì đáng lo.
Vị nhạt bất thường
Ngay từ lần đầu uống đã thấy trà loãng, rỗng, thiếu vị. Nguyên nhân có thể do:
- Mùa mưa nhiều: Lá tươi chứa nhiều nước, nội chất loãng, chế biến khó đạt chuẩn.
- Nguyên liệu quá non: Chỉ hái búp non thì ít nội chất, nước trà thiếu độ đầy đặn.
- Bánh trà mới chưa khô: Công đoạn hấp khi ép bánh làm tăng độ ẩm. Trà mới thường loãng, cần thời gian bảo quản để vị hài hòa.
- Trà chín (thục trà) còn ẩm: Do quá trình lên men và hấp ép giữ nước, cần cất trữ thêm để bớt vị nhạt.
- Trà bị ẩm mốc trong bảo quản: Khi hút ẩm quá mức, nội chất hỏng, nước trà lâu năm cũng trở nên nhạt.
- Chất lượng nước pha: Nước cứng nhiều khoáng (Ca, Mg) làm cản trở sự hòa tan chất trong trà, khiến trà nhạt. Nên dùng nước mềm.
- Nhiệt độ pha chưa đủ: Phổ Nhĩ là giống lá to Vân Nam, cần nước sôi mới phát huy hương vị.
- Chưa “đánh thức” trà: Với bánh trà lâu năm, nên để trà thoáng khí vài ngày. Khi pha, tráng nhanh 1–2 nước giúp mở trà, nước đậm đà hơn.
Xem thêm: Cách cất giữ trà Phổ Nhĩ sau khi mở
Kết luận
Phổ Nhĩ có mùi khói hay vị nước chưa chắc đã là xấu. Cần xét đến mùa vụ, nguyên liệu, cách chế biến, bảo quản và thậm chí cả cách pha. Chỉ khi hiểu rõ nguyên nhân, ta mới đánh giá đúng và thưởng thức trọn vẹn giá trị của từng tách Phổ Nhĩ.
TSTN tổng hợp và dịch