Mùi khói trong trà: Dấu ấn tinh tế hay vết xước hương vị?
Có những lúc, nâng chén trà lên môi, người ta bất ngờ bắt gặp một làn khói vô hình len lỏi trong hương vị. Nó không phải mùi thơm thanh khiết thường thấy. Cái hương này gai góc, thô ráp, thậm chí khiến người uống phải chau mày. Thế nhưng, chính mùi “khói” ấy lại làm nhiều người si mê, coi như linh hồn của một dòng trà. Khen chê lẫn lộn, mùi khói trở thành câu hỏi bỏ ngỏ: duyên ngầm nghệ thuật hay chỉ là vết xước trong kỹ nghệ chế trà?
Gốc rễ của hương khói
Muốn hiểu mùi khói, phải quay về nguồn cội của nó. Hương khói không sinh ra tự nhiên. Nó là kết quả của môi trường, quá trình chế biến, thậm chí cả sự cố ý của con người.
Ở Vân Nam trước năm 2008, điều kiện chế biến trà còn thô sơ. Nhiều nơi chỉ có chảo gang mỏng đặt trên bếp củi. Khi diệt men, khói bếp len lỏi vào lá. Lá trà hút giữ khói như một thứ kỷ vật không thể tách rời. Vào những ngày mưa dài, thiếu ánh nắng để hong, người dân lại phơi trà ngay trên bếp lửa gia đình. Lá trà vốn có đặc tính hấp mùi mạnh. Chỉ cần khói bếp quanh quẩn, nó đã kịp ghi dấu ấn.
Khói không chỉ xuất hiện trong chế biến mà còn ở giai đoạn lưu trữ. Có nơi nhiều gió, khí hậu khô, tạo ra môi trường vi sinh đặc biệt. Trà sau nhiều năm cất giữ, cái “mùi nắng” ban đầu dần biến đổi thành hương khói đặc trưng. Với nhiều người, đó là nét cá tính hấp dẫn.
Song, không phải hương khói nào cũng tự nhiên hay duyên dáng. Có thương nhân biết rằng thị trường Quảng Đông chuộng trà khói nên cố tình hun trà bằng củi ẩm, như hun thịt. Kết quả là loại khói gắt, bám dai, làm trà mất đi sự trong trẻo vốn có. Đó không còn là nghệ thuật, mà là một sự áp đặt khiếm nhã.
Khi khói trở thành linh hồn
Điều thú vị là, trong nhiều trường hợp, hương khói lại chính là linh hồn của trà. Hồng Trà Tiểu Chủng – dòng trà nổi danh thế giới – trở thành huyền thoại nhờ hương khói mạnh mẽ như rượu lâu năm. Một số loại Phổ Nhĩ, sau nhiều năm lưu kho, cũng tạo ra phong vị khói riêng biệt. Ai từng uống qua thường nhớ mãi không quên.
Với người thích trà đậm, hương khói như làn sương quyện chặt lấy nước trà. Nó làm chén trà dày hơn, nặng hơn, hậu ngọt sâu hơn. Đó không phải là vị gắt mà là sự mạnh mẽ, khoáng đạt. Một tầng hương mới được thêm vào bản nhạc vốn đã phong phú.
Ở những trường hợp ấy, mùi khói không làm mờ đi bản chất của trà. Trái lại, nó hòa vào và mở rộng chiều sâu. Giống như một nghệ sĩ biết chơi đúng một nốt trầm, khiến bản nhạc thêm phần xúc động.
Khi khói là vết nứt khó lành
Nhưng nhiều loại khói trong trà chỉ là dấu vết của sự bất toàn. Một mẻ diệt men quá lửa, một chảo quá mỏng, một lần hong vội trên bếp nấu ăn, hay một bánh trà chưa khô bị hồi ẩm… đều để lại thứ khói gắt, thô ráp.
Khói ấy không hòa cùng trà, không biến đổi theo thời gian. Nó chỉ như vết nứt luôn hiện diện, khiến cổ họng rát, mũi khó chịu. Đặc biệt, khi khói được cố tình hun vào trà kém chất lượng, nó chẳng khác gì lớp phấn son che giấu sự xuống cấp bên trong. Người có kinh nghiệm chỉ cần nhấp một ngụm đã nhận ra sự giả tạo ấy.
Thưởng trà bằng cả thân tâm
Điều quan trọng nhất khi bàn về mùi khói không phải nằm ở khái niệm, mà ở trải nghiệm. Trà không chỉ để nếm bằng lưỡi, mà còn để cảm bằng toàn thân. Một chén trà ngon phải khiến cổ họng trôi chảy, dạ dày êm ái, tinh thần an hòa.
Nếu hương khói đem lại cảm giác nồng gắt, nghẹt thở, thì đó là điểm trừ. Nhưng nếu nó mang lại sự ấm áp, dày chắc, làm hậu vị thêm dài, thì lại trở thành điểm cộng. Hương khói, suy cho cùng, không thể đánh giá chỉ bằng lý trí, mà phải nhờ đến cảm giác của chính cơ thể.
Nghệ thuật hay sai lầm?
Vậy mùi khói trong trà là nghệ thuật hay sai lầm? Câu trả lời không hề đơn giản. Khi nó được sinh ra từ điều kiện tự nhiên, từ kỹ nghệ tinh tế và hòa hợp với hương vị trà, đó là một nét đẹp, thậm chí là bản sắc. Nhưng khi nó là hệ quả của sai sót, sự cẩu thả hay chủ ý gian dối, thì chắc chắn đó là sự xuống cấp.
Trong thưởng trà, không có chuẩn mực tuyệt đối. Thứ quyết định giá trị cuối cùng chính là trải nghiệm cá nhân. Nếu một chén trà khói khiến bạn dễ chịu, khiến bạn muốn ngồi lâu hơn bên ấm trà, thì đó là trà ngon. Nếu nó làm bạn nhăn mặt, dù ai ca ngợi thế nào, bạn cũng có quyền từ chối. Trà vốn là để an, chứ không phải để chịu đựng.
Kết luận
Mùi khói trong trà là một bí ẩn, nơi giao thoa giữa thiên nhiên, kỹ nghệ và thói quen thưởng thức. Nó có thể là bản sắc độc đáo, cũng có thể là vết nứt khó lành. Nhưng chính sự nhập nhằng ấy mới khiến việc uống trà thêm phần thú vị. Mỗi chén trà khói nhắc ta rằng: trà không chỉ là lá và nước, mà còn là câu chuyện về con người, về mảnh đất, và về cảm nhận rất riêng của mỗi người thưởng trà.
By TSTN